دسته بندی مطالب

تشخیص ژنتیک مولکولی مشاوره ژنتیک و بالینی تشخیص سیتوژنتیک تشخیص سیتوژنتیک مولکولی

آنالیز جهش های تیوپورین متیل ترانسفراز (TPMT)

| تعداد بازدید : 8350

تیوپورین متیل ترانسفراز (TPMT) یک آنزیم متابولیز کننده داروهای تیوپورین است که برای درمان سرطان ها، بیماری خود ایمنی و پیوند عضو مورد استفاده قرار می گیرند. بیماران با میزان فعالیت پایین و یا عدم فعالیت TPMT، در صورت درمان با دوز استاندارد این نوع داروها، دارای ریسک بالا برای داشتن مشکلات خونسازی شدید و سرکوبی فرایندهای مغز استخوان هستند که می تواند کشنده باشد. داروهای تیوپورین شامل آزاتیوپورین ها ، مرکاپتوپورین ها  و تیوگوانین ها است.

آنالیز جهش های تیوپورین متیل ترانسفراز (TPMT)

زمینه بالینی

در بیماری­هایی نظیر برخی سرطان­های مرتبط با سیستم ایمنی، اختلالات خود ایمنی و همچنین در طول پیوند عضو، یکی از راه­های درمانی، سرکوب سیستم ایمنی، می­باشد که با استفاده از داروهای تیوپورین می­توان فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش داد. در طی فرایند متابولیسم، این داروها به آنالوگ سمی نوکلئوتیدهای تیوگوانین تبدیل می­گردند و از این طریق اثرات سیتوتوکسیتی خو را اعمال می­کنند. به طور طبیعی پرتئین­های TMPT یا تیوپورین متیل ترانسفراز باعث غیرفعال­سازی داروهای تیوپورین می­گردد که این غیرفعال­سازی توسط S- متیلاسیون اعمال می­شود. به طور طبیعی سیر غیرفعال­سازی دارو بر اساس نیمه عمر دارو (مدت زمانی که لازم است تا نیمی از ماده فعال داروی وارد بدن شده، درخونمتابولیزه شود و در حقیقت کاهش یابد) برای جلوگیری از مسمومیت ناشی از استفاده داروها در بدن اتفاق می­افتد.

جهش در ژن TPMT باعث تغییر این ژن و نهایتا باعث تولید پرتئین غیر فعال یا ناکارامدی خواهد شد که قادر به متابولیزه تیوپورین نخواهد بود، در نتیجه حضور جهش­های TPMT در افراد تحت درمان داروهای تیوپورین باعث افزایش خطر مسمویت توسط این داروها می­گردد.به طور مثال آزاتیوپورین، آنالوگ پورینی می­باشد که در سنتز DNA وارد شده و مانع تکثیر سلولی به ویژه سلول­های ایمنی می­گردد و از آن به عنوان داروی سرکوب کننده ایمنی در پیوند عضو استفاده می­گردد در نتیجه در افرادی که با کاهش یا عدم فعالیت TPMT روبرو هستند، میزان آنالوگ­های سمی تیوگوانین افزایش یافته و در افرادی که مصرف دوز نرمالی از داروهای تیوپورین را دارند،  نهایتا ممکن است منجر به آسیب مغز استخوان و مسمویت خونی گردد.

موارد استفاده بالینی

  • بررسی و شناسایی بیماران تحت شیمی درمانی و در معرض خطر مسمومیت حاصل از داروهای تیوپورین

  • بهینه سازی دوز مصرفی داروهای تیوپورین یا انتخاب درمان­های جایگزین

 

جهش در ژن TPMT

تنظیم دوز مصرفی داروهای پورینی بر اساس شناسایی ژنوتیپ بیمار، صورت می­پذیرد و بدین صورت می­توان خطرات احتمالی، ناشی از داروهای سرکوب کننده توموری را کاهش داد.

توارث ژن TPMT به صورت autosomal co-dominant یا هم بارز است. مطالعات مولکولی نشان داده اند، بیش از 90% کاهش TPMT مربوط به تغییرات نوکلئوتیدی زیر می­باشد:

  • TPMT *2 (c.238G>C; p.Ala80Pro)

  • TPMT *3A (c.[460G>A;719A>G]; p.[Ala154Thr;Tyr240Cys])

  • TPMT *3B (c.460G>A; p.Ala154Thr)

  • TPMT *3C (c.719A>G; p.Tyr240Cys)

  • هموزیگوت یا هتروزیگوت : در افرادی دارای دو آلل ، فعالیت TPMT کم یا بدونه فعالیت می­باشد.

  • داشتن تنها یک آلل، فعالیت TPMT متوسط می­باشد.

  • در صورت هموزیگوت بودن آلل TPMT *1، فعالیت آنزیم به صورت نرمال و طبیعی می­باشد.

 

میزان شیوع اختلال در فعالیت ژنTPMT

  • حدود 0.3% افراد دارای فعالیت کم

  • 10% افراد با فعالیت متوسط

  • 90% افراد فعالیت TPMT به طور نرمال

 

 

اندیکاسیون بالینی برای انجام آزمایش در طول استفاده از داروهای تیوپورین

بررسی و کنترل در طول شیمی درمانی، خستگی، ضعف، رنگ پریدگی و یا زردی پوست، نامنظم بودن ضربان قلب، تنگی نفس، سرگیجه یا سبکی سر، درد قفسه سینه، سردی دست و پاها، سردرد

 

تشخیص جهش های TPMTبا تست­های مولکولی

به طور کلی، شناسایی و بررسی جهش­ های TPMT با استفاده از روش­های مختلف انجام می­گردد برخی از این روش عبارتند از:

  •  NGS

  •  PCR : تشخیص 95 درصد از جهش ها

  •  HRM-PCR

  •  RFLP-PCR

  •  Taqman Real-Time PCR

  • AS-PCR

  •  تکنیک هیبریداسیون درجا (FISH)

  •  ایمونوهیستوشیمی (IHC)

  •  پروفایل متیلاسیون

  • هیبریداسیون ژنومی مقایسه­ای (CGH)

  •  کاریوتیپ از جمله کاریوتیپ طیفی

  • تجزیه و تحلیل mRNA ژن

  •  میکرواری بافت (TMAs)

  • تست ساترن/ نورترن/ وسترن / ایسترن بلات

  •  ژل الکتروفورز شیب غلظتی دناتورانت (DGGE)

 

مدت زمان آزمایش

بسته به محل مورد آزمایش، ممکن است از 2 تا 8 هفته از زمان جمع آوری نمونه تا نتایج آزمایش زمان لازم باشد.

 

نوع نمونه مورد آزمایش

  • خون محیطی در افراد دارای علایم مشکوک

  • نمونه بیوپسی مغز استخوان

  • در تست DNA میتوکندریایی، معمولا یک بیوپسی عضله یا بیوپسی کبد ترجیح داده می­شود

  • در صورت بارداری، تست­های دوران بارداری از طریق مایع آمنیوتیک و نمونه برداری از پرزهای کوریونی جفت

  • خون بند ناف جنین

  • بافت­های تازه حاصل از بیوپسی

  • بافت­های تازه از نمونه کالبد شکافی

  • بافت­های تازه از مرگ نوزاد

  • نمونه شستشوی دهان

  • مایعات بدن مانند بزاق، اشک، و مایع منی

  • در برخی موارد، نمونه مو (با ریشه متصل)، ناخن انگشت، و سواب باکال، نیزممکن است قابل قبول باشد

  • بافت تومور جامد پارافینه FFPE بافت توموری یا بلوک پارافینی تومور

حجم نمونه:  ml  5-3

 

References:

Costanzi C, Matiello M, Lucchinetti CF, Weinshenker BG, Pittock SJ, Mandrekar J, et al. Azathioprine tolerability, efficacy, and predictors of benefit in neuromyelitis optica. Neurology. 2011;77(7):659-66.

https://labtestsonline.org/understanding/analytes/tpmt/tab/test

Dean L. Azathioprine Therapy and TPMT Genotype. 2012 Sep 20 [Updated 2016 May 3]. In: Pratt V, McLeod H, Dean L, et al., editors. Medical Genetics Summaries [Internet]. Bethesda (MD): National Center for Biotechnology Information (US); 2012-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK100661/


نویسندگان

عاطفه فرهنگ مهر، دکتر محمد کاظمی، دکتر محمد امین طباطبائی فر (متخصص ژنتیک پزشکی)، واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اریترون

تماس با ما


اریترون یک آزمایشگاه تخصصی است که از راه های مختلف می‌توانید با آن در تماس باشید و پرسش ها

 و مشکلات خود را به آسانی با متخصصین ما در میان بگذارید.

 

ساعت کار آزمایشگاه از 06:30 صبح الی 10 شب به طور یکسره و روزهای تعطیل از 7 صبح الی 2 بعد از ظهر

اصفهان / خیابان شیخ صدوق شمالی / خیابان شیخ مفید غربی

جواب آزمایش خود را به آسانی از طریق ربات تلگرامی به آدرس erythronlab_bot@ دریافت نمایید.

شماره تماس : 2-36633621 - 031

شماره فکس: 89784728- 021                                           [email protected]

                                                                                    کد پستی : 76351-81647