کلیه‌ها

در بدن ما دو عدد کلیه در دو طرف بالایی شکم، پشت روده‌ها، و در کناره‌های ستون مهره‌ها قرار گرفته‌اند. هر کلیه اندازه‌ای در حدود یک پرتقال بزرگ دارد و لوبیایی شکل است.

یک سرخرگ بزرگ کلیوی خون را به هر کلیه می‌برد. این سرخرگ به عروق بسیار کوچک خونی (مویرگ) متعدد در سراسر کلیه تقسیم می‌شود. ساختمان‌های ظریفی درکلیه ها به نام نفرون وجود دارند که خون موجود در مویرگ‌ها را فیلتر می‌کنند. آب و مواد زائد که از دیواره مویرگ‌ها به درون نفرون‌ها فیلتر می‌شوند، ادرار را بوجود می‌آورند.

ادرار از راه کانال‌های کوچکی (توبول‌ها) که جزئی از هر نفرون هستند، به درون مجراهای بزرگ‌تری می‌ریزد و سپس به قسمت داخلی کلیه که لگنچه نامیده می‌شود می‌رود و از آنجا وارد لوله‌ای به نام میزنای شده که از ‌هر کلیه به سمت مثانه حرکت می‌کند. ادرار در مثانه ذخیره می‌شود تا از راه میزراه به بیرون از بدن دفع گردد. خون تمیز و فیلتر شده در کلیه‌ها جمع‌آوری شده و از طریق ورید بزرگ کلیوی به سمت قلب بازگردانده می‌شود.

همچنین برخی از سلول‌های اختصاصی موجود در کلیه‌ها، هورمون‌های زیر را تولید می‌کنند:

• رنین: که به تنظیم فشار خون کمک می‌کند.

• اریتروپویتین: که منجر به تحریک مغز استخوان برای تولید گلبول‌های قرمز می‌شود.

• کالسیتریول: که تنظیم سطح کلسیم در خون را به عهده دارد.

گرچه به طور طبیعی همه دارای دو کلیه هستند، ولی می‌توان با یک کلیه سالم بخوبی زندگی کرد.

 

سرطان کلیه چیست؟

سرطان کلیه به شکل‌های گوناگونی دیده می‌شود، اما مهم‌ترین نوع آن، سرطان سلول کلیوی است، که گاهی آن را "آدنوکارسینومای کلیوی" یا "کارسینومای سلول کلیوی" یا "هایپرنفروما" نیز می‌نامند.

سرطان سلول کلیوی

منشأ این نوع سرطان، یک سلول سرطانی شده‌ی لوله کلیوی است. رشد این سرطان منجر به تشکیل توده‌ای درون کلیه می‌شود که همزمان با رشد تومور، علائم زیر مشاهده می‌شوند:

• کلیه‌ی مبتلا، شروع به بزرگ شدن می‌کند. در این زمان ممکن است تومور در تمام دیواره کلیه رشد کند وبه بافت‌ها واندام‌های مجاور نفوذ کند. این نفوذ می‌تواند در عضلات اطراف ستون فقرات، کبد، عروق بزرگ خونی اطراف و سایر بافت‌ها صورت گیرد.

• برخی از سلول‌ها ممکن است وارد مجاری لنفاوی یا جریان خون شوند. سرطان ممکن است پس از آن به غدد لنفاوی مجاور یا به سایر قسمت‌های بدن متاستاز دهد.

سرطان‌های سلول کلیوی می‌توانند با توجه به خصوصیات ویژه سلولی که زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود به زیرگروه‌های متعددی تقسیم گردند. برای مثال، بیشترین سرطان‌های سلول کلیوی از نوع سلول ساده هستند، اما برخی دیگر مانند سارکوماتوئید یا سرطان‌های سلول کلیوی گرانولار هستند. دانستن زیرگروه سرطان از جهت اینکه پاسخ به درمان در برخی از زیرگروه‌ها بهتر می‌باشد، حائز اهمیت است.

 

سایر انواع سرطان کلیه

تعدادی از انواع نادراین سرطان، از سایر سلول‌های موجود در کلیه منشأ می‌گیرند. برای مثال:

• سرطان‌های سلول ترانزیشنال (اورو تلیال) سرطان‌هایی هستند که از سلول‌های ترانزیشنال منشأ می‌گیرند. این سلول‌ها لگنچه، میزنای‌ها و مثانه را می‌پوشانند. سرطان سلول‌های ترانزیشنال در مثانه شایع است، اما گاهی در لگنچه کلیه نیز مشاهده می‌شوند.

• تومور ویلمز و سارکومای سلول ساده کلیه، انواع سرطان‌های کلیه هستند که فقط در اطفال دیده می‌شوند.

 

عوامل ایجادکننده سرطان کلیه ( سرطان سلول کلیوی )

یک تومور سرطانی از یک سلول غیرطبیعی منشأ می‌گیرد. هنوز علت واقعی سرطانی شدن یک سلول مشخص نیست. تصور می‌شود که برخی محرک‌ها به سلول صدمه می‌زنند یا ژن‌های خاصی را در درون سلول تغییر می‌دهند که منجر به غیرطبیعی شدن سلول می‌شوند و در نتیجه سلول، خارج از حد کنترل تکثیر پیدا می‌کند.

سالانه حدود 8700 مورد سرطان کلیه در انگلستان تشخیص داده می‌شود. در اکثر موارد، سرطان کلیه بدون هیچ دلیل مشخصی بروز می‌کند، گرچه برخی عوامل خطرزای خاص، شانس ابتلا به سرطان کلیه را ممکن است افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر است:

• سن - بیشتر درسنین بالای 60 سال دیده می‌شود. بروز این سرطان در سنین کمتر از 50 سال شایع نیست. همچنین بروز این سرطان در مردان شایع‌تر است.

• سیگارکشیدن - به نظر می‌رسد که در حدود یک سوم سرطان کلیه با سیگار کشیدن مرتبط است. برخی مواد شیمیایی از تنباکو به درون بدن وارد شده و از طریق ادرار دفع می‌گردند. این مواد شیمیایی در ادرار می‌توانند به سلول‌های لوله کلیوی آسیب برسانند و آنها را سرطانی کنند.

• سایر مواد شیمیایی سرطان‌زا - برخی مواد شیمیایی کاربردی با افزایش خطر سرطان کلیه در ارتباط هستند. از جمله آزبست، کادمیوم و برخی حلال‌های آلی.

• چاقی - چاقی یک عامل خطرزای ثابت شده در ابتلا به سرطان کلیه است. حدود یک چهارم موارد سرطان کلیه، ناشی از اضافه وزن می‌باشد.

• دیالیز کلیوی -کسانی که طولانی مدت تحت دیالیز قرار می‌گیرند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند.

• فشار خون بالا (هیپرتانسیون) - در افراد مبتلا به فشار خون بالا، خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کلیه وجود دارد.

• عوامل ژنتیکی - در برخی موارد سرطان کلیه ممکن است نقشی داشته باشند. (یک نقص ژنتیکی که در بعضی ازخانواده‌ها بروز می‌یابد، ممکن است موجب ایجاد سرطان کلیه در برخی موارد گردد. همچنین اشخاص دارای اختلالات ژنتیکی نادر، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان کلیه دارند. برای مثال سندرم فون‌هیپل‌لیندو، سندرم بریت– هوگ– دوب و اسکلروز تکمه‌ای)

 

چگونه سرطان کلیه تشخیص داده می‌شود و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؟

پزشک ممکن است بر اساس علائم و نشانه‌هایی که ذکر شد مشکوک به سرطان کلیه شود و انجام آزمایش‌هایی را برای تشخیص سرطان درخواست نماید. هرچند در کشورهای پیشرفته، در حدود نیمی از سرطان‌های کلیه، قبل از بروز هرگونه نشانه‌ای تشخیص داده می‌شوند و این گونه موارد معمولاً هنگام اسکن یا سایر بررسی‌های تشخیصی دیگر، شناسایی می‌شوند.

 

آزمایش‌هایی برای تأئید تشخیص

معمولاً با یک "اسکن اولتراسوند" کلیه، می‌توان سرطان کلیه را تشخیص داد. اسکن اولتراسوند، اغلب یکی از اولین آزمایش‌هایی است که در مواردی که پزشک به وجود سرطان کلیه مشکوک می‌شود، انجام می‌گیرد. این اسکن یک تست ایمن و بدون درد است که در آن از امواج صوتی برای تهیه تصویری از اندام‌ها و ساختارهای درون بدن استفاده می‌شود. اگر تردیدی در تشخیص وجود داشته باشد از یک اسکن پیشرفته به نام "سی‌تی‌اسکن" استفاده خواهد شد.

 

آزمایش جدید تشخیص سرطان کلیه

نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که یک آزمایش "نشانگر زیستی" در تشخیص زودرس سرطان کلیه بسیار دقیق است.
 تومورهای اولیه و کوچک کلیه معمولا هیچ علائمی در بدن فرد ایجاد نمی‌کنند و به طور اتفاقی در اسکن شکم که به دلایل دیگر انجام می‌شود، پیدا می‌شوند. با این وجود، هیچ آزمایش تصویربرداری یا آزمایش غربالگری دیگری وجود ندارد که به دنبال تشخیص اولیه سرطان کلیه باشد. ممکن است در ابتدا تجزیه و تحلیل‌های مبتنی بر این روش جدید در افرادی مورد استفاده قرار گیرد که در خانواده خود سابقه ابتلا به سرطان کلیه دارند یا قبلا مبتلا به این سرطان بوده‌اند.
اکنون دانشمندان دانشگاه "هاروارد" یک روش جدید توسعه داده‌اند که در آن از بافت‌برداری مایع استفاده می‌شود که می‌تواند با دقتی بالا وجود سرطان‌های کلیوی را تشخیص دهد.
این روش می‌تواند حتی تومورهای موضعی کوچک را که اغلب قابل درمان هستند و هیچ روش تشخیص اولیه برای آن‌ها وجود ندارد، تشخیص دهد.
بافت برداری مایع غیرتهاجمی که به جست‌وجوی دی‌ان‌ای‌های مربوط به سرطان می‌گردد، که به واسطه تومورها در خون و سایر مایعات بدن جاری می‌شوند، به سرعت به سمت استفاده بالینی می‌رود تا به عنوان روشی برای تشخیص زودرس برخی از تومورها مورد استفاده قرار گیرد.
  سرطان کلیه یکی از سخت‌ترین تومورها برای تشخیص است چرا که به اندازه باقی تومورها، "DNA" زیادی جاری نمی‌سازد.  عملکرد این آزمایش مطلوب است چرا که می‌تواند الگوهای غیرطبیعی را در مقادیر کمی از "DNA" های جاری شده از تومور شناسایی کند و این نکته را اثبات کند که این بیماری در مراحل اولیه قابل تشخیص است.
زمانی‌ که دانشمندان این آزمایش را بر روی نمونه‌های خون بررسی کردند، دریافتند که این آزمایش تقریبا صد درصد صحیح بود تا افراد مبتلا به سرطان کلیه و افراد سالم را از هم متمایز کند.این روش در آزمایش نمونه‌های ادرار دقت کمتری داشت. اما محققان معتقدند که می‌توان عملکرد آن را بهبود بخشید. اگر این تست در آزمایش‌های گسترده‌تر تایید شود و از نظر بالینی به طور گسترده کاربردی شود، نمونه ادرار حتی می‌تواند نسبت به خون، کمتر تهاجمی باشد.